70 jaar geheimhouding
Overheidsdocumenten zijn door burgers in te zien, dat is zo geregeld in de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB). Dat dit niet altijd ‘gladjes’ verloopt hebben we hier al eerder gemeld. Dossiers waar ‘persoonlijke zaken’ zijn weggelakt leidden bijvoorbeeld in de toeslagenaffaire tot bijna volledig zwartgelakte dossiers.
Niet alle documenten worden direct openbaar toegankelijk. Als er speciale redenen zijn, als bijvoorbeeld de staatsveiligheid in het geding is, wordt inzage geweigerd. Het lijkt ook niet meer dan logisch dat informatie over de beveiliging van een internationale top niet door iedereen ingezien kan worden. Documenten kunnen tot ‘staatsgeheime’ stukken worden verklaard.
Er zijn verschillende gradaties in ‘staatsgeheime’ stukken. Elk jaar worden er, door het Nationaal Archief, documenten openbaar gemaakt. Soms zijn deze documenten 25 jaar geheim gehouden, bijvoorbeeld notulen van de ministerraad. Maar er zijn ook archiefstukken die 50 jaar gesloten blijven. Bijvoorbeeld omdat ze de veiligheid van het land in gevaar kunnen brengen. of gevoelige informatie over mensen die nog in leven zijn.
De langste termijn dat documenten gesloten mogen blijven, is maar liefst 75 jaar. Dit betekent in de praktijk dat het alleen voor historici interessant kan zijn voor een onderzoek. Eventuele betrokkenen waar de documenten belangrijk voor kunnen zijn hebben er dan hoogstwaarschijnlijk niets aan, de meesten zullen overleden zijn.
Twee weken geleden was de serie ‘Rampvlucht’ op televisie te zien, waarin een reconstructie werd gegeven van de vliegramp in de Bijlmer, 30 jaar geleden. Deels feiten, deels fictie, maar te volgen was hoe een paar gedreven journalisten en een betrokkene alles op alles zetten om de waarheid rond het vliegtuig en zijn lading te achterhalen. De nooit teruggevonden zwarte doos, de aanwezigheid van mannen in witte pakken, de bijzondere route die het vliegtuig koos toen het in problemen kwam, allemaal vragen waar zij zich mee bezig hielden. Hun inzet leidde uiteindelijk tot een parlementaire enquête.
De enquête eindigde met een regelrechte ‘afknapper’; er zou geen sprake zijn geweest van gevaarlijke stoffen aan boord. De gezondheidsschade van buurtbewoners en hulpverleners werd niet erkend.
Vervolgens viel in de aftiteling te lezen dat een deel van de overheidsarchivalia in 2017 openbaar is gemaakt, maar dat de Rijksluchtvaartdienst de meeste stukken voor 70 jaar achter slot en grendel heeft laten zetten.
Het lijkt op zijn minst ‘bijzonder’ dat vrachtbrieven die informatie bevatten over ‘uitsluitend parfum’ zo lang geheim gehouden worden.